Türkiye Cumhuriyetinin ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün üç çocuğundan biri olan Eski Başbakan Yardımcısı ve SHP Genel Başkanı Erdal İnönü’nün yaşamını yitirmesinin üzerinden 16 yıl geçti.
31 Ekim 2007’de vefat eden Erdal İnönü, “siyasetin gülen yüzü” ve bir bilim insanı olarak Türk siyasetinde iz bıraktı.
İsmet ve Mevhibe İnönü’nün ortanca çocuğu olan Erdal İnönü, 6 Haziran 1926’da Ankara’da dünyaya geldi. İnönü, ilk, orta ve lise öğrenimini tamamladıktan sonra 1947’de Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik-Matematik Bölümü’nü bitirdi.
Daha sonra ABD’ye giden İnönü, Kaliforniya Üniversitesi Teknoloji Enstitüsü’nde yüksek lisans ve doktora eğitimi gördü. Türkiye’ye 1952’de dönen İnönü, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi’nden doçent unvanı aldı.
Sevinç İnönü ile 1957’de evlenen İnönü, Princeton Üniversitesi ile Oak Ridge Princeton National Laboratory’de 1958-1960 yıllarında “konuk araştırmacı” olarak yer aldı.
Sonrasında, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) rektörlüğü yapan Erdal İnönü, 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra öğretim üyeliğini bırakarak siyasete girdi.
Kurulmasına öncülük ettiği Sosyal Demokrasi Partisi’nin (SODEP) genel başkanı olan İnönü, partisi ile Halkçı Parti’nin birleşmesinde de etkin bir rol oynadı.
Bu birleşmenin ardından Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) adıyla Türk siyaset hayatında yerini alan partinin genel başkanı İnönü oldu.
İZMİR MİLLETVEKİLİ OLDU
Erdal İnönü liderliğindeki SHP, Anavatan Partisi’nin (ANAP) iktidarda bulunduğu 1989 yerel seçimlerinde oyların yüzde 28,7’sini alarak birinci parti konumuna yükseldi. SHP, başta İstanbul, Ankara ve İzmir olmak üzere 67 il merkezindeki belediye başkanlıklarının 39’unu kazandı.
Türkiye’de Ekim 1991’de yapılan erken genel seçimlerde oyların yüzde 20’sini alan SHP, üçüncü parti oldu.
Parti içi muhalefetin bu başarısızlığın sorumluluğunu İnönü yönetimine yüklemesine rağmen Doğru Yol Partisi’nin (DYP) SHP ile koalisyon hükümeti kurması, hükümette Başbakan Yardımcılığı ve Devlet Bakanlığı görevlerini üstlenen İnönü’nün parti içindeki durumunu güçlendirdi.
Aynı seçimlere SHP listelerinden katılan Halkın Emek Partisi (HEP) adaylarından 18’i milletvekili seçilerek Meclis’e girdi. HEP’li Leyla Zana ile Hatip Dicle’nin Kürtçe yemin etmek istemeleri üzerine, TBMM’de yaşananlar ve Paris’teki Kürt konferansı tartışması sonrası Erdal İnönü, bu iki milletvekilinin partiden istifasını istedi.
Bunun üzerine SHP’den ayrılan HEP kökenli milletvekilleri Demokrasi Partisini (DEP) kurdu.
CHP’NİN ONURSAL GENEL BAŞKANI SEÇİLDİ
SHP’nin 1992’deki 7. Olağanüstü Kurultayı’nda İnönü’nün karşısına çıkan Deniz Baykal ve muhalefet grubu başarılı olamadı. İnönü’nün yeniden genel başkan seçildiği kurultay sonrası, Baykal ve ekibi SHP’den ayrılarak 12 Eylül 1980 darbesinin ardından kapatılan CHP’yi yeniden açtı.
Dönemin cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın 17 Nisan 1993’teki ölümü ve ardından Süleyman Demirel’in cumhurbaşkanlığına seçilmesinden sonra yaklaşık 1,5 ay başbakanlık görevine vekalet eden İnönü, Demirel’in cumhurbaşkanı adaylığına verdiği destek nedeniyle sol kesimin eleştirilerine maruz kaldı.
SHP ile CHP’nin birleştiği 1995’teki kurultayda CHP’nin “Onursal Genel Başkanı” seçilen İnönü, DYP-CHP koalisyon hükümetinin Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı oldu.
İnönü, sonrasında aktif siyaseti bırakarak, siyasi kariyerini noktaladı.
2001’de CHP Genel Başkanı Deniz Baykal’ın bazı uygulamalarına tepki göstererek, CHP’den de istifa eden İnönü, sosyal demokrat çevrelerden yapılan ısrarlara rağmen aktif siyasete dönmedi.
TÜBİTAK Bilim Kurulu, Atom Enerjisi Komisyonu, UNESCO Yürütme Konseyi üyeliği ve Türk Fizik Derneği başkanlığında bulunan Erdal İnönü’nün, 1951’de Macar asıllı ABD’li atom fizikçisi Eugene Wigner ile Princeton Üniversitesi’nde ortak yaptığı çalışma uluslararası bilim dergilerinde yer aldı.
Fizik alanında Nobel’den sonraki en önemli ödül olan Wigner Madalyası’nı 2004’te alan İnönü, bu ödülü Feza Gürsey’den sonra hak eden ikinci Türk oldu.
Erdal İnönü ayrıca Türkiye Cumhuriyeti ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili de bilimsel çalışmalar yaptı.
AİLE KABRİSTANINA DEFNEDİLDİ…
Siyaseti bıraktıktan sonra tekrar öğretim üyeliğine dönen İnönü, hastalığı nedeniyle ABD’ye tedavi olmaya gitti.
ABD’deki hastanede, 31 Ekim 2007’de 81 yaşında yaşamını yitiren İnönü’nün cenazesi Ankara’ya nakledildi.
İnönü’nün naaşı, TBMM’de yapılan devlet töreninin ardından, Ankara’da doğduğu Pembe Köşk’ün bahçesine getirildi.
Eşi Sevinç İnönü’nün isteğiyle İstanbul’a götürülen İnönü’nün cenazesi, 4 Kasım Pazar günü Teşvikiye Camisi’nde kılınan öğle namazının ardından Zincirlikuyu Mezarlığı’ndaki aile kabristanında toprağa verildi.
